بازار لوازم خانگی، یکی از بازارهای در حال رشد کشور و از صنایع مهم پایین دستی صنعت فولاد محسوب می‌شود. زیرا اصلی‌ترین مواد اولیه مورد استفاده در ساخت لوازم خانگی، شیت‌های فولادی به‌ویژه ورق‌های گالوانیزه هستند. از این رو قیمت محصولات این حوزه، تحت تاثیر قیمت فولاد و محصولات جانبی آن قرار دارد. ظرفیت بالای تولید فولاد کشور، باعث شده تا کارخانه‌ های داخلی لوازم خانگی بتوانند بخش مهمی از مواد اولیه خود را با قیمت مناسب تامین کنند.

از طرف دیگر، خروج برندهای مطرح جهانی از بازار لوازم خانگی کشور بعد از تحریم‌ های سال ۱۳۹۷، راه را برای فعالان این حوزه هموار کرده است. به این ترتیب، ظرفیت‌ های تولید لوازم خانگی کشور در حال افزایش بوده و قیمت محصولات نهایی این صنعت، نسبت به رقیبان خارجی بسیار مناسب تر است.

تاریخچه و قدمت بازار لوازم خانگی ایران

تولید لوازم خانگی در ایران، سابقه قابل توجهی دارد و قدمت آن به حدود ۵۰ سال قبل باز می‌گردد. اولین کارخانه تولید لوازم خانگی در ایران، دهه ۵۰ شمسی و با نام «ارج» تاسیس شد. این کارخانه ابتدا کارگاه کوچکی با همین عنوان در تهران بود که در آن خدمات آهنگری، ریخته گری و جوشکاری ارائه می‌شد. اما بعدها به کارخانه بزرگی تبدیل شد و محصولاتی همچون یخچال، بخاری، ماشین لباس شویی، آب گرم کن و کولر تولید می‌کرد. این کارخانه پس از انقلاب ۵۷ و در جریان مصادره اموال و دارایی ها، به سازمان صنایع ملی ایران منتقل شد. اما در ادامه با ضرر و زیان و اختلاس مواجه گردید. در نهایت با پلمپ قضایی انبار آن در سال ۱۳۹۵، اولین کارخانه لوازم خانگی رسما تعطیل شد.

ارزش بازار لوازم خانگی ایران و جهان

بازار لوازم خانگی در دنیا سالانه بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیارد دلار فروش دارد. همچنین پیش بینی ها حاکی از آن است که ارزش جهانی این بازار تا سال ۲۰۲۶ میلادی، به ۸۰۰ میلیارد دلار برسد. یکی از دلایل اصلی روند صعودی بازار لوازم خانگی دنیا، تقاضای بالا بازارهای رو به رشد هند، چین و خاورمیانه است. رشد درآمد سرانه کشورهای در حال توسعه هم در رشد این بازار، تاثیر دارد. بازارهای آمریکا، اروپا و استرالیا، بازارهای بالغ این حوزه به شمار می‌آیند.

برندهای سامسونگ، سونی، ال ‌جی، بوش، جنرال الکتریک، پاناسونیک، دوو، دلونگی، شارپ، حایر و الکترولوکس، برندهای مطرح جهانی در حوزه لوازم خانگی هستند.ارزش فعالیت اقتصادی این برندها به گونه ای است که بر اقتصاد کشورهایشان تاثیر دارد. برای مثال، ۲۰ درصد صادرات کشور کره جنوبی، مربوط به صادرات شرکت سامسونگ می‌باشد. درآمد و سود خالص برخی از این برندهای مطرح جهانی بازار لوازم خانگی در سال ۲۰۱۹ میلادی بهدین صورت بوده است:

شرکت سامسونگ: درآمد این شرکت کره‌ای بالغ بر ۲۰۰ میلیارد بوده و با حاشیه سود نزدیک به ۱۰ درصدی، حدود ده میلیارد دلار سود خالص داشته است.
شرکت سونی:‌ این شرکت ژاپنی با ۷۸ میلیارد دلار فروش، به سود ۸ میلیارد دلار رسیده است.
شرکت ال جی: دیگر تولیدکننده برتر کره ای لوازم خانگی یعنی ال جی، ۵۰ میلیارد دلار فروش و سود خالص ۱۳ میلیارد دلاری را رقم زده است.
ارزش بازار جهانی لوازم خانگی در سال ۲۰۱۹، حدود ۵۵۰ میلیارد دلار بوده است. بنابراین غول‌ های جهانی لوازم خانگی، بخش قابل توجهی از درآمد جهانی این بازار را به خود اختصاص داده و حدود ده میلیارد دلار سود خالص داشته اند.

ارزش بازار و ظرفیت تولید لوازم خانگی ایران

ارزش بازار لوازم خانگی ایران در سال ۲۰۲۳، بیش از ۶ میلیارد دلار بوده ست. جمعیت ۸۵ میلیون نفری کشور ایران، یک درصد کل جمعیت دنیا را تشکیل می‌دهد. ارزش بازار لوازم خانگی آن هم یک درصد بازار دنیا بوده و از این نظر، تناسب دارد. نیاز ارزی این بازار به صورت سالانه، حدود یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار است که بین برندهای مطرح داخلی، تقسیم می‌شود. برای مثال، گروه انتخاب الکترونیک آرمان برای تولید ۶۵۰ هزار دستگاه یخچال، حدود ۱۲۰ میلیون دلار نیاز ارزی دارد.

تا قبل از تحریم های سال ۱۳۹۷، حدود ۶۰ درصد بازار لوازم خانگی ایران در اختیار برندهای خارجی قرار داشت. اما بعد از اعمال تحریم های آمریکا در این سال و خروج برندهایی همچون سامسونگ و ال جی، بازار لوازم خانگی ایران در انحصار شرکت های داخلی قرار گرفت.

ظرفیت اسمی صنعت لوازم خانگی ایران برای تولید یخچال و فریز، بیش از ۸ میلیون دستگاه می‌باشد. ظرفیت اسمی تولید تلویزیون و ماشین لباس شویی هم شش میلیون دستگاه اعلام شده است. با وجود این، در هر سه بخش، تولیدی کمتر از ظرفیت اسمی انجام می‌گیرد.

طبق گزرش وزارت صنعت، معدن و تجارت، میزان تولید یخچال و فریز در سال ۱۴۰۰ حدود ۲ میلیون و ۲۷۰ هزار دستگاه بوده است. میزان تولید ماشین لباس شویی و تلویزیون هم به ترتیب ۱ میلیون و ۴۵۰ هزار دستگاه و ۱ میلیون و ۳۳۰ هزار دستگاه گزارش شد. یکی از دلایل اصلی تولید کمتر از ظرفیت اسمی، قدیمی بودن تکنولوژی است. زیرا ظرفیت اسمی اعلام شده برای لوازم خانگی، با احتساب ظرفیت تولید مدل‌ هایی که از نظر تکنولوژی از رده خارج شده اند، اعلام می‌گردد. تعدادی از برندهای داخلی مطرح تولید لوازم خانگی، عبارتند از:

پاکشوما
اسنوا
پارس خزر
امرسان
استیل البرز
هیمالیا
بوتان
بیمکث
اخوان

قیمت لوازم خانگی طی سال‌های اخیر

با اعمال تحریم های آمریکا در سال ۱۳۹۷ و خروج برندهای مطرح لوازم خانگی از ایران، قیمت این لوازم به میزان قابل توجهی افزایش یافت. برای مثال، طی ۸ ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۹ قیمت لوازم خانگی حدود ۱۰۰ درصد گران تر شد. ترک بازار ایران توسط برندهای پرتقاضایی مانند سامسونگ و ال جی و کمبود این برندها، علت اصلی افزایش دو برابری قیمت ها بود. قیمت محصولات برندهای داخلی هم اگر چه کمتر، اما بعد از تحریم ها به میزان قابل توجهی افزایش یافت. زیرا یا خود وسایل یا مواد اولیه تولیدکنندگان، وارداتی بودند. از این رو با هر نوسان و جهش نرخ ارز، قیمت لوازم خانگی هم سیر صعودی پیدا می‌کرد.

از سال ۱۳۹۹ تاکنون به دلیل تلاش‌ های انجام شده در بومی سازی بسیاری از قطعات، قیمت لوازم خانگی داخلی ثبات بیشتری پیدا کرده است. از طرف دیگر، برندهای داخلی فعال در این حوزه، ماده اولیه اصلی خود یعنی ورق‌ های فولادی و گالوانیزه را از تولیدکنندگان داخلی دریافت می‌کنند. کاربرد فراوان ورق های گالوانیزه در ساخت لوازم خانگی، باعث تاثیر مستقیم قیمت آن در نرخ فروش نهایی این محصولات می‌شود. سیاست هایی مانند بومی سازی قطعات و عرضه ورق سرد لوازم خانگی در بورس کالا، باعث شده تا برندهای داخلی امکان تولید محصولاتی با قیمت مناسب را داشته باشند. بنابراین روند صعودی افزایش قیمت لوازم خانگی که بعد از خروج برندهای مطرح خارجی از بازار ایجاد شده بود، طی سال های اخیر کنترل شده است.

لوازم خانگی ایرانی گران‌تر است یا خارجی؟

برخی از رسانه ها مدعی می‌شوند که قیمت تمام شده لوازم خانگی ایرانی از برندهای جهانی گران تر است. یا این که لوازم خانگی در بازار ایران، قیمتی بالاتر از لوازم خانگی در کشورهای همسایه مانند امارات دارد. در این رابطه باید گفت که اکثر اظهارنظرها، بدون آشنایی و دانش کافی نسبت به شرایط حاکم بر تولید داخلی، انجام می‌شوند. طی دهه اخیر، دانش و تکنولوژی در صنعت لوازم خانگی رشد روزافزون داشته است. سرمایه‌ گذاری ‌های قابل توجه، ارتباط با شرکت ‌های پیشرو و تلاش متخصصان داخلی، موجب شده تا فاصله لوازم خانگی داخلی با برندهای جهانی، بسیار کم شود.

صنعت لوازم خانگی داخلی در شرایط پیچیده تحریمی، به عنوان یک صنعت پیشران عمل کرده و توانسته نیاز مصرف کننده داخلی را برآورده سازد. علاوه بر آن، با داخلی سازی قطعات نقش مهمی در اشتغال زایی پایدار داشته است. با این همه، قیمت لوازم خانگی داخلی در بازار ایران، به میزان قابل توجهی از برندهای مطرح خارجی نظیر سامسونگ و ال جی، پایین تر است.

دلیل قیمت ارزان لوازم خانگی قاچاق

مطابق ادعای یکی از مسئولان اتحادیه فروشندگان، مشتری نیاز خود را از طریق کالای ارزان قاچاق تامین می‌کند. این ادعا توسط افرادی که باید متولی نظارت بر صنوف زیرمجموعه خود باشند، جای تعجب دارد. کاملا واضح است که قاچاق علاوه بر ایران، در کشورهای دیگر هم به تولید داخلی، اشتغال زایی و دیگر مولفه های حیاتی اقتصاد ضربه می‌زند. ارزان تر بودن کالای قاچاق امری بدیهی است که دلایل خاص خود را دارد. برخی از دلایل قیمت ارزان تر لوازم خانگی قاچاق، به شرح ذیل است:

عدم پرداخت مالیات: تولیدکنندگان داخلی لوازم خانگی باید ۱۰ درصد مالیات بر ارزش افزوده پرداخت کنند. در حالی که کالای قاچاق از این مالیات معاف است.

عدم پرداخت عوارض گمرکی: کالای قاچاق از پرداخت هر گونه عوارض ورودی گمرکی هم معاف می‌باشد. در حالی که تولیدکنندگان داخلی پس از طی کردن مسیرهای پیچیده و دشوار برای واردات قطعات، باید عوارض گمرکی را هم بپردازند. نرخ بالای عوارض و حقوق گمرکی واردات قطعات، تاثیر قابل توجهی در تفاوت قیمت تمام شده محصولات داخلی و کالای قاچاق دارد.

واردات کالای قاچاق با ارزهای خاص: در بسیاری از موارد برای تامین لوازم خانگی قاچاق، ارز حاصل از صادرات کالاهای خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این فرض، کالای قاچاق غلیرغم ارزان تر بودن از کالای داخلی، با سودهای بالایی در بازار به فروش می‌رسند.

هزینه‌های جانبی: در کنار تمامی موارد فوق، هزینه ‌های خدمات پس از فروش، کانال ‌های توزیع و غیره هم بر تولیدکنندگان داخلی وارد می‌شوند. در چنین شرایطی، اختلاف قیمت لوازم خانگی تولید داخل نسبت به کالای قاچاق، حتی باید بیش از این مقدار باشد.

رکود بازار لوازم خانگی و عدم صدور مجوز برای افزایش قیمت

عباس پازوکی، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی تهران، اعلام کرد: در سال جاری هیچ شرکت لوازم خانگی، افزایش قیمت نداشته است.

طبق اظهارات عباس پازوکی، تولیدکنندگان تا پایان اردیبهشت ماه ۱۴۰۳، هنوز قیمت‌ های خود را تغییر نداده اند. اصناف هم در بازار افزایش قیمتی نداشته و هنوز لوازم خانگی را به قیمت سال قبل عرضه می‌کنند.

رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی گفت: «شاهد گرانی کالا هستیم و نه گرانفروشی؛ در اصل با توجه به افزایش قیمت مواد اولیه و افزایش نرخ ارز، شاهد افزایش هزینه ‌های مغازه‌ داران و کاهش قدرت خرید مردم هستیم». عباس پازوکی در مورد تاثیر تعطیلی شنبه‌ ها بر کاهش رفت و آمد و تشدید رکود بازار لوازم خانگی هم اظهار نظر کرد: «با توجه به این که بانک ‌ها و مراکز ارائه خدمات عمومی قرار نیست روز شنبه تعطیل باشند، احتمالا این تعطیلی اثر منفی بر اصناف نداشته باشد و نارضایتی در این رابطه وجود ندارد».

وی همچنین گفت: «نرخ ارزی که به تولیدکنندگان پرداخت می‌شود، افزایش یافته و بیش از دو ماه ارزی به آن‌ها اختصاص داده نشده است. از طرف دیگر، اوایل سال جاری قیمت فولاد ۲۵ درصد افزایش یافته است». بدیهی است که قیمت محصول پایه این صنعت یعنی شیت و پلیت فولادی مورد استفاده در ساخت ورق گالوانیزه و سایر ورق هایی که برای ساخت بدنۀ یخچال، ماکروفرها، اجاق گازها و غیره ساخته می‌شود نیز بالا خواهد رفت. با توجه به این صحبت ها، احتمالا قیمت لوازم خانگی هم به زودی افزایش یابد.

فردانیوز